Myanmar

Ik ben in Myanmar geweest! Het was een uiterst bijzondere ervaring en het is dan ook erg jammer (vooral voor de lezer) dat ik hier zeker niet alles adequaat kan beschrijven. Ik zal toch proberen het een en ander over de hoogtepunten te vertellen. Voor wie niets weet over Myanmar is het misschien aan te raden eerst het een en ander te lezen over de macht van de militaire junta (recentelijk vervangen door een zogenaamd civiele regering) en de Westerse economische boycott.

Aangekomen in Yangon waanden we ons in een andere wereld. Eigenlijk is alles wel een beetje anders; wat vooral meteen opvalt zijn de auto's, die allemaal uit het jaar prik stammen. De gemiddelde Birmees heeft niet veel geld dus wie een auto heeft rijdt liever in een groot blik reserveonderdelen dat aan alle kanten rammelt in plaats van dat ze een nieuwe kopen. Een auto van na de jaren '70 is de ultieme luxe in Myanmar. Zo ook met mobieltjes. Wij hadden vanwege de economische boycott sowieso geen bereik met onze Nederlandse mobiel, maar er zijn wel een aantal gelukkige Birmezen die mobiel bellen. De aanschaf van de SIM kaart kost dan wel even 600 dollar, dus het zijn er niet veel. De boycott zorgt er ook voor dat buitenlandse artikelen niet beschikbaar of erg duur zijn. Een blikje Coca Cola kost meer dan in Nederland omdat het vanuit Thailand het land in moet worden gesmokkeld. Even naar de McDonalds zit er dus al helemaal niet in.

Het onbetwiste hoogtepunt van onze tijd in Yangon was een bezoek aan de Shwedagon Pagoda. Van alle bezienswaardigheden in Myanmar is dit nog wel de bekendste, en met een goede reden. De gigantische gouden belvormige pagoda is overdag al prachtig, maar als de zon ondergaat en de lampen aan is het werkelijk een ongelofelijk gezicht. De pagoda bevat duizenden kilo's goud en nog eens duizenden diamanten en andere edelstenen, en je zou denken dat al dat geld beter ergens anders aan had kunnen worden besteed, maar er is geen Birmees die dat zou denken. 90% van de Birmezen is Buddhistisch; religie speelt een erg grote rol in de samenleving. Van alle jongens wordt verwacht dat ze voor hun twintigste tijd doorbrengen in een klooster (meestal een paar maanden tot een jaar) en voedsel doneren aan de monniken die 's ochtends vroeg met een bak over straat gaan is niet alleen eervol ten opzichte van de monniken, maar brengt de gever ook 'merit', waardoor je in een volgend leven hopelijk weer terug komt als mens en als je heel braaf bent geweest misschien wel als monnik, waardoor je uiteindelijk nirvana zou kunnen bereiken.

De volgende grote stop op onze reis was Bagan, een gigantische archaeologische zone met duizenden tempels van 800-1200 jaar oud. We zijn hier rondgereden in een paard en wagen (in grote delen van Birma nog gewoon een dagelijks vervoermiddel, niet alleen voor toeristen) en hebben rondgefietst over de vlakte waar we van tijd tot tijd weer eens een oude pagoda in doken. Onze horse cart driver, Tun Tun, vertelde ons van alles over Myanmar en over zijn familie. Het leven voor de gemiddelde Birmees is niet makkelijk en op het platteland leeft zo'n 30% nog onder de armoedegrens. Gelukkig is de grond absurd vruchtbaar dus een tekort aan eten, vooral rijst, is er niet. In de Irrawaddy delta in het zuiden van Myanmar levert het rijstgewas drie oogsten op per jaar, een unicum.

De overheid maakt het er ook niet makkelijker op voor de Birmese Jan Modaal, want de overheid geeft 40 tot 70 procent (de verhalen hierover verschillen) van het Bruto Nationaal Product uit aan het leger. Er zijn in grote delen van het land nog rebellen die vechten met de overheid, vaak met oude wapens die worden binnengesmokkeld uit China. Deze gebieden zijn dan ook, net als 70% van het land, niet toegankelijk voor toeristen. Naast de uitgaven aan defensie is er in de afgelopen 6 jaar ook nog een nieuwe hoofdstad gebouwd, waar eerst een dorpje van zo'n 30 huizen stond. Wij zijn alleen met de bus door Nay Pyi Daw (Koninklijke Hoofdstad) gereden, maar het was een indrukwekkend en absurd gezicht. Eerst zagen we voornamelijk enorme resorts die met geen mogelijkheid vol kunnen zitten - buitenlanders mogen hier niet eens overnachten omdat het een 'administratief district' is - en we zagen ook nog enkele gigantische overheidsgebouwen en villa's die Birmezen simpelweg alleen kunnen betalen als ze voor de overheid werken. Ook was er een 'hypermarket' a la Walmart in een stad van ruim onder de 100.000 inwoners. Ik gok dat de schappen leeg zijn of dat alles over de datum is.

De meeste Birmezen zijn zeer voorzichtig in het spreken over de politieke situatie en wij hebben natuurlijk ook niet al te indringende vragen gesteld. Wel zie je soms kleine vormen van rebelsheid. Bij een kapper waar we zaten stond de Democratic Voice of Burma aan, een sattelietzender uit Noorwegen die onafhankelijk nieuws bezorgt zonder inmenging van de overheid. Ook ontmoetten we een monnik die in Singapore woont en klaagde over het feit dat een enorm deel van de hoog opgeleide Birmezen in het buitenland woont, omdat ze de situatie in Myanmar zelf ondraagbaar vinden, of omdat ze simpelweg uit het land zijn gevlucht na de rellen in 2007 en eerder. 'The government, they are cheating the people. They are selfish, wicked people, and they are bad Buddhists. But Buddhism teaches that whatever you do, it will come back to you.' Zulke duidelijke woorden hoor je in Myanmar zelden.

Een andere kritische stem kwam van de gids die ons drie dagen lang begeleidde toen we vanuit het berdorpje Kalaw wandelden naar het Inle meer. In zijn hotel hadden we niet ons paspoort getoond, iets dat verder altijd moet gebeuren. 'It doesn't matter,' zei hij, 'they know where you are. Did you book your bus ticket at your hotel?' We zeiden ja. 'They gave your passport number to the bus company, so they know you were in Kalaw.'
'So they don't need to know exactly where you are in Kalaw?'
'They know exactly. They see you everywhere. That's why you don't need to show your passport. The government never needs the paper with your passport information, because they know where you are. The paper just ends up in a drawer. Tomorrow, or maybe the day after, they will know you were in this village, because the mayor [het dorpshoofd] needs to report everything.'
Lichtelijk bezorgd liepen we verder.

Dezelfde gids vertelde ook nog enkele indrukwekkende verhalen over de drugssmokkel vanuit Birma. In een gebied dat in handen is van Wa rebellen wordt jaarlijks nog zo'n 70 ton opium gemaakt, en methamphetamine (crystal meth) is nog een groot exportproduct. Het maken van 1 pil kost ongeveer 2 cent, op de Birmese markt kost hij 20 cent, en als hij de grens over is gesmokkeld onder de huid van waterbuffels wordt hij in Thailand verkocht voor 3 dollar. De grote borden met 'drugs free school' voor elke school in het land zijn dan ook puur voor de show, aldus de gids.

De wandeling door de heuvels in oost Myanmar was geweldig, met prachtige uitzichten over het platteland, waar de grond donkerrood is door de grote hoeveelheid ijzer in de grond. We hebben een nacht geslapen in een klein dorpje bij het dorpshoofd thuis, en de volgende nacht in een groot klooster in een bamboebos. Op de derde dag zagen we onder ons het Inle meer opdoemen en begon de steile afdaling vanuit de heuvels. Met de boot gingen we over het meer, via een klooster met springende katten, naar een leuk dorpje aan het noorden van het meer. Hier spendeerden we de rest van onze tijd in Birma en maakten we uitstapjes op de fiets, onder andere naar de locale wijnproducent (best lekker). Gisteren zijn we terug gevlogen vanuit Yangon en werden we weer geconfronteerd met de urban jungle van Bangkok. Vanavond gaan we met de trein naar het zuiden om eens flink te relaxen op een rustig eilandje.

Ik heb in dit reisverslag veel dingen niet beschreven, van kleine dorpjes tot Mandalay, een grote stad waaraan het mooiste de naam is en waar de hitte bijna ondraaglijk was. Myanmar is wellicht het meest bijzondere land waar ik ooit ben geweest, omdat het zo afgesloten is van de rest van de wereld, en de bevolking zo weinig toeristen ziet dat ze bijna allemaal nog onwaarschijnlijk aardig zijn naar toeristen en ze niet alleen zien als een mogelijke inkomstenbron. In Bagan zijn er meerdere malen mensen naar ons toegekomen om souvenirs te verkopen; nadat we hadden geweigerd bleven ze nog even rustig rondhangen voor een praatje. Een ander vroeg ons 'May I ask you something? Please don't be angry, I don't want to offend you... May I show you some of my oil paintings?' Zijn houding vonden we zo aandoenlijk dat we twee schilderijtjes van hem hebben gekocht. Ik kan wel oneindig dit soort verhalen vertellen, maar daarvoor zul je nog eens een kopje koffie met me moeten gaan drinken. De volgende keer dat ik weer schrijf heb ik hopelijk veel verhalen over mooie stranden en snorkelavonturen!